با نگاهی به اقتصاد افغانستان در دوره‌ی جاری می‌توان به این نکته پی‌برد که بعد از پاکستان دومین شریک تجاری افغانستان، ایران است که بعد از تحریم‌های امریکا علیه ایران این کشور دچار زیان‌های اقتصادی فراوان شد.
نویسنده: صبا رحمانی، پژوهشگر اقتصادی
با نگاهی به اقتصاد افغانستان در دوره‌ی جاری می‌توان به این نکته پی‌برد که بعد از پاکستان دومین شریک تجاری افغانستان، ایران است که بعد از تحریم‌های امریکا علیه ایران این کشور دچار زیان‌های اقتصادی فراوان شد.
هرات قطب تجارت افغانستان و مهمترین بخش آن یعنی شهرک صنعتی واقع دراین شهر که بعنوان نگین اقتصاد افغانستان شناخته شده است؛ این شهرک در سال 1382 در جنوب هرات افتتاح شد. تولیدکنندگانی که در 300 کارخانه واقع در این شهرک (که حدودا 20 هزار نفر در آنجا) مشغول به فعالیت هستند وابستگی زیادی به واردات مواد اولیه ایران دارند. بندر اسلام قلعه در هرات تنها دوساعت با شهر مشهد ایران فاصله دارد که این مرز بطور میانگین مسیر ورود 20 نوع کالا از ایران بوده است.
در سال 2016 بزرگترین صادرکننده‌ی کالا به افغانستان، ایران بوده است که حدود 19 فیصد از کل واردات افغانستان از طریق این کشور تامین می‌شد[1] که اکنون با وجود تحریم‌های سخت امریکا علیه ایران این واردات دچار اخلال گردیده است، به گونه‌ای که 4 ماه بعد از بازگشت دوباره‌ی تحریم‌های امریکا (یعنی در همان دوره دوم تحریم‌ها) فیصد قابل توجهی از واردات مواد اولیه از ایران محدود و همچنین گران شده بود و افغانستان مجبور شد تا این مواد اولیه را از کشورهای دورتری چون چین و ترکیه وارد کند، که البته این تجارت به واسطه‌ی ایالت متحده عربی صورت می‌گرفت. همین مهم سبب شد تا هزینه‌ها به 15 الی 20 فیصد افزایش پیدا کند[2]. با این حال بسیاری از کارخانجات فعال در این شهرک بعد از تحریم‌های امریکا علیه ایران مجبور به استفاده از ذخایر خود در انبارها شده‌اند و اگر راه مناسب واردات مواد اولیه از مبدأ ایران، یافت نشود بسیاری از همین کارخانه‌ها از پس هزینه‌های واردات مواد اولیه از کشورهای دور برنمی‌آیند و مجبور به تعطیلی خواهند شد.
افت تجارت با ایران
وقتی تحریم‌های امریکا بر ایران تشدید شد، محدودیت بر بانک‌ها افزایش یافت. در این حال انتقال پول به دلیل تحریم‌ها با مشکل مواجه شده، باز کردن اعتبارنامه‌های بانکی (ال سی) بسیار دشوار است[3]و انتقال پول به دلیل تحریم‌ها بسیار سخت است. همچنین داد و ستد تجارتی تا حد زیادی محدود گردیده که این امر سبب شد تا فعالیت‌های بانک‌های تجارتی در ایران تا حد قابل توجهی کاهش یابد. با محدود شدن تجارت بین ایران و افغانستان زمینه برای تجارت غیر قانونی فراهم شد. به گونه ای که قاچاق کالا با کمترین کنترل ممکن اتفاق افتاد که از مهمترین آنها می‌توان به قاچاق سوخت و ارز خارجی در این دوران اشاره کرد.
یکی از پیامدهای مهم تحریم‌های امریکا علیه ایران سقوط بهای ارز است که تاثیر غیر مستقیمی نیز بر بازار ارز افغانستان دارد. با وجود این تحریم‌ها ارزش ریال در ایران کاهش بی سابقه‌ای داشته است که این کاهش، سبب شده تا تقاضای دالر افزایش چشمگیری داشته باشد. این اتفاق از دو نظر به نفع افغانستان نیست؛ یکی اینکه خروج دالر از افغانستان سبب افزایش قیمت‌ها و افت افغانی که واحد پول افغانستان است شد و دوم اینکه ورود کالاهای ارزان از ایران به افغانستان باعث کاهش قیمت‌ها و ضرر و زیان تولیدکنندگان افغان شده است. چرا که با کاهش شدید و ناگهانی ارزش پول ایران، کالاهای ایرانی دچار افت قیمت در کشور افغانستان شدند و تولیدکنندگان افغانی قدرت رقابت با کالاهای ایرانی را دست دادند. البته در دوره‌ی اول تحریم‌های امریکا علیه ایران برخی از تاجران از این وضعیت منتفع شدند؛ زیرا می‌توانستند با دالر، از ایران مواد اولیه وارد کنند، اما بعدها با ورود اجناس بسیار ارزان، میلیون‌ها تاجر افغان که قبلا با قیمت بالاتری کالا خریداری کرده بودند متضرر شدند. تولیدکنندگان در همین راستا به دولت بخاطر محدودیت‌های ایجاد شده معترض بودند زیرا این اقدام سبب شد تا صادرات برخی از کالاها از ایران تا 30 فیصد افزایش یابد و همچنین واردات برخی کالاها (خصوصا مواد اولیه‌ی مورد نیاز تولیدکنندگان افغان) متوقف گردد و برداشت پول نیز از بانک‌ها به دستور حکومت محدود شد. از دیگر اقدامات محدود کننده دولت می‌توان به محدود کردن انتقال پول و ارز دالر از مرز اشاره کرد. همه‌ی این اقدامات و شرایط، همواره آثار منفی بسیاری بر وضعیت معیشت مردم افغانستان داشته است.[4]
[1]Word Bank
[2] Word Bank. data
[3] Deutsche Welle. news
[4] Pars Today. news
منبع: مطالعات افغانستان
لینک مطلب: https://www.ansarpress.com/farsi/15229
تگ ها:
دلایل قیام امام خمینی/ امام خمینی به مسئله‌ی وابستگی چگونه می‌نگریست؟
